Bonke abantu banamava okuzalisekisa iziprofeto ebomini babo, kuphela kwiimeko ezininzi, abakhange baqonde okanye babengazi ncam ukuba yayingantoni. Umzekelo, khawufane ucinge ukuba unodliwanondlebe nomsebenzi, kwaye unokuxela kwangaphambili ukuba uyakufumana isikhundla sokubulela ngokuzithemba okupheleleyo onakho kuwe. Enkosi koku, wenza udliwanondlebe olukhulu kwaye ufumana isikhundla.
Kodwa imeko inye inokubuyiselwa umva: unokuqikelela ukuba ayizukuhamba kakuhle ngenxa yokungazithembi, wenza udliwanondlebe kakubi kwaye bakushiye ngomsebenzi.
Inokwenzeka nakuwe ukuba ngenye imini ungaziva uphuma kwaye ucinga ukuba kukho into embi eza kwenzeka ukuba uyayenza, kwaye iyenzeka, ekugqibeleni unexesha elibi kwaye ufuna nje ukufika ekhaya kwaye phumla wedwa. Ezi 'zibikezelo' azithethi ukuba unamandla okubhengeza, kude kunoko, ziziprofeto ezizalisekisayo. kodwa… ziyintoni kanye kanye kwaye kutheni zisenzeka?
Sisiphi isiprofetho esizizalisekisayo
Isiprofeto esizalisekisayo sisibikezelo esingeyonyani semeko eguqula ngokungathandabuzekiyo isimilo somntu kunye nesimo sakhe sengqondo esenza ukuba 'ukuxelwa kwangaphambili' kuzaliseke. Xa ucinga malunga nesiphumo, isimilo sezenzo simodareyithwa ukuze sifike kweso siphumo, nangona bekungayi kuba njalo.
Ibinzana elithi "ukuzalisekisa isiprofeto" laqanjwa sisazinzulu ngezentlalo uRobert K. Merton ngo-1948. Ke ngoko, isiprofeto esizimeleyo sibhekisa kwinkolo okanye kulindelo umntu analo malunga nomsitho wexesha elizayo obonakalisa ngoba umntu uwuphethe (Kulungile Unyango, 2015). Umzekelo, ukuba ngomso kusasa kwaye ngaphandle kwesizathu esivakalayo uvuka ucinga ukuba usuku lwakho luza kuba lusoyikeka, kunokuba kunokwenzeka ukuba lube njalo. Ngaphandle kokuqonda uya kuziphatha ngendlela eya kuqinisekisa inkolelo yakho, uya kuyityeshela into elungileyo eyenzekayo kuwe kwaye uya kukhulisa yonke into engalunganga ... uya kuba nesimo sengqondo esingayi kukuvumela ukuba ubenosuku olumnandi.
Impembelelo yeenkolelo zethu
Okwangoku, iingcali zengqondo zifumene ubungqina obomeleleyo bempembelelo ezikhoyo kwiinkolelo zethu nakulindelo lwethu ngeziphumo esizifumanayo, ngakumbi xa siqinisekile ukuba iingqikelelo zethu ziyakubonakaliswa, nokuba akwazeki ukuba sazi ukuba oku kulindelwe kugcinwa kwaye kugcina iimeko zethu.
Umzekelo oqhelekileyo oqondakalayo wokuzaliseka kwesiprofeto kwizengqondo yinto eyaziwa ngokuba sisiphumo se-placebo. Esi siphumo sibhekisa kuphuculo kwiziphumo ezilinganiswe naxa abathathi-nxaxheba bengafumananga nyango lubalulekileyo, olubangelwa yinkolelo yabathathi-nxaxheba ekusebenzeni 'konyango' abalufumeneyo.
Esi siphumo safunyanwa ngexesha lovavanyo lwezonyango kunyango, kwaye sinokuba namandla kangangokuba amanyathelo amatsha asekwayo ukuba achaze ifuthe lawo kwiziphumo zovavanyo. Uvavanyo lwesiphumo se-placebo lubonakalisile ukuba inkolelo yomntu inamandla okwenene kwiziphumo azifumanayo.
Umxholo wokuzifezekisa isiprofeto unxulumene ngokusondeleyo kunye nokucinga okungalunganga kunye namandla engqondo yomntu. Isebenza ngokusekwe kwinkolelo elula: indlela esicinga ngayo inefuthe kwindlela esiziphatha ngayo nakwizenzo zethu (ngokusekwe kwinto esiyicingayo) ethi ekugqibeleni ichaphazele ukusebenza kwethu. Ngamagama alula, le ithiyori isebenza kwinkolelo yokuba iintlobo zeengcinga esizondlayo ezingqondweni zethu (ezingalunganga okanye ezilungileyo) ziya kuba nefuthe kuthi ukuba zenzeke ngokuchaphazela iinzame zethu kunye nokuziphatha kwaye ekugqibeleni senze ukuba ukuxela kwangaphambili kuzaliseke.
Imizekelo eyaziwayo yeziprofeto ezizalisekisayo
Imbali ye-Oedipus complex
Yintoni ibali le-Oedipus complex elinxulumene nokuzalisekisa isiprofeto? Ngaphezulu kokuba unokucinga. Kweli bali elidumileyo lesiGrike, utata ka-Oedipus, uLaius, uxwayiswa ukuba ngenye imini unyana wakhe uza kumbulala. Ukuthintela ukuba kungenzeki, uyamshiya unyana wakhe kwaye umyeke afe. Kodwa wafunyanwa kwaye wakhuliswa sisibini kwaye wayecinga ukuba ngabona bazali bakhe bokwenyani. Ngolunye usuku, U-Oedipus ukwafumana isilumkiso: uya kumbulala utata wakhe atshate nonina ongumhlolokazi.
U-Oedipus, ecinga ukuba abazali bakhe abamkelekileyo ngabona bantu kwaye akafuni ukuba le ntlekele yenzeke, ushiya ikhaya lakhe nabazali bakhe abamkelayo aye esixekweni. Apho, udibana nomntu kwaye ugqiba ukulwa naye. U-Oedipus ubulala le ndoda ingaqhelekanga kwaye, ngenxa yeemeko, utshata umhlolokazi, owayengunina. Xa umama efumanisa ukuba ngunyana wakhe, uyazibulala kwaye u-Oedipus ususa amehlo akhe kuyo yonke into eyenzekileyo kwaye wagqibela ngokujikeleza ezitalatweni zaseGrisi.
Bobabini uLaius no-Oedipus baqinisekisa ukuba esi siprofetho siza kubonakala, sisenza isiprofeto esizimeleyo.
UHarry Potter kunye no-Star Wars
Le ngcamango ilukiwe njengengcamango esisiseko kwiifilimu ezininzi. Imizekelo edume kakhulu yiNkosi Voldemort kuthotho lweHarry Potter kunye noDarth Vader ovela kuthotho lweeMfazwe Star. Okwangoku, ukuba uyazazi zombini iifilimu, usenokuba sele uqalile ukudibanisa ukuba kutheni siphawula ngale nto.
Bobabini baxelelwa ukuba bazokoyiswa kwaye ukunqanda oku bazimisele ukubatshabalalisa abantu abachaphazelekayo. Nangona kunjalo, yimizamo yakhe yokutshabalalisa abantu eyadala iimeko apho umlinganiswa ophambili avele khona kwaye waboyisa, nto leyo esenza isiprofetho siyinyani.
Isiprofeto esizalisekisayo ngoko ke sinamandla amakhulu engqondo kunye nezenzo zethu. Kuyimfuneko ukuba siqaphele ukuba sikwazi ukuyisebenzisa endaweni yethu kwaye endaweni yokugxila kwiimeko ezingalunganga kubomi bethu, kungcono sigxile kwizinto ezintle kwaye ngokuzazi okanye ngokungaziphathiyo indlela yokuziphatha ukuze sifezekise. Ngale ndlela, kwaye phantse ungakhange uyiqonde, uya kuba nakho ukonwabela ubomi obuzele ngakumbi kwaye obunolwazi ngakumbi.